ՁՈՆ  ԲԱՑԱՐՁԱԿՈՒԹՅԱՆ

   Ես՝ զգացական բացարձակություն, իմ զգացողությամբ Բացարձակն եմ զգում. զգում եմ Բնության էությունը ես, հասնում Արարչին նույն զգացողությամբ: Բացարձակը միայն կարելի է զգալ. այն ճանաչել երբեք չի լինի: Իմ դատողությունը հասու է միայն երևույթներին: Իսկ էությունը մենաշնորհն է լոկ իմ զգացողության: Քանզի էությունն է զգում Էությունը, և բացարձակն է Բացարձակը զգում: ԵՎ որքան առավել եմ Բացարձակը զգում, այնքան առավել եմ հավատում նրան: Իսկ թե Բացարձակը փորձեմ ճանաչել, իմ բանականությամբ քննարկել նրան, ես կկտրվեմ հոգով նրանից, ես կկասկածեմ և՜ ինձ, և՜ նրան ու կխճճվեմ կեղծ ուսմունքների անհեթեթության մեջ:
   Փա՛ռք Բացարձակությանը,
   Մո՜ւժ Անհեթեթությանը:
   Էս ի՞նչ են դարձրել մարդուն: Մարդն ապրում է մի ամբողջ կյանք և մի ամբողջ կյանք ներում է խնդրում ինչ-որ մի աստծուց՝ իր կատարած կամ չկատարած մեղքերի համար: Մարդը մշտապես մեղքե՞ր է գործում և դեռ մշտապես ներո՞ւմ է խնդրում, ինչ է՝ ձեռ է՞ առնում աստծուն: Եթե նա զգում է որ մեղք է գործում, թող էլ չգործի: Թե մեղք չի գործել, էլ ինչո՞ւ է նա ներում խնդրում: Ինչ է, մարդ մեղավոր է դեռ չծնվա՞ծ: Ո՞րն է նրա մեղքը: ԵՎ ինչո՞ւ նա ամբողջ իր կյանքում մեղքեր է զղջում, ներում աղերսում, որ Դրախտի Արքան գթառատ լինի ու փրկի հոգին: ԵՎ չես հասկանում՝ Աստվա՞ծն է Արքա, թե՞ Արքան՝ Աստված: Թե Աստվածն է Արքա՝ Արարիչն է նա, և ինքն է իրենից արարել ինձ: Իսկ թե Արքան է ինքնակոչ Աստված՝ նվաճող է նա, դաժան տիրակալ՝ Չարի Վիշապի կողմից հաստատված՝  ազգեր գերելու, լափելու համար: ԵՎ ի՞նչ է ուզում: Որ ես չլինե՞մ: Ես մեղավոր եմ միայն այն բանում, որ կա՞մ աշխարհում:  Ինչպե՞ս չլինեմ, երբ կամ, երբ ինձ Արարիչն է արարել և արարել է հենց իր պես բացարձակ: ԵՎ թե բնական է Արարիչը իմ, բնական եմ և ես: ԵՎ Բնությունն ինձանով է հաստատում իրեն:
   Փա՛ռք Բացարձակությանը,
   Փա՛ռք Բնությանը:
   Ես և Բնությունը... Ես եմ Բնությունը: Ես՝ Բնության բնական որակ, ես լրացնում եմ Բնությունն ինձնով: Բնությունն ինչպե՞ս կապրի առանց ինձ: Թե ես չլինեմ, թե սեր չլինի, Արև չլինի ու երգ չլինի՝ էլ ի՞նչ Բնություն: Թե՞ կարծում ենք մենք, թե սերը միայն մարդուն է հատուկ: Թե սերը զգացմունք է՝ զգացական որակ, ապա կենդանին ու բույսն էլ սեր ունեն: Սերը հատուկ է կենդանի մարմնին: Իսկ Բնությո՞ւնը: Արդյո՞ք կենդանի մի մարմին չէ նա: Չէ՞ որ անկենդան ամբողջության մեջ կենդանի որակ չի լինի երբեք: Ես Բնության մեջ կամ և կամ ես երգով, զգացմունքով, սերով... Է՛, թե կենդանի չէ մեր Բնությունը, էլ ինչպե՞ս է, որ սեր կա նրա մեջ: Սերը միայն հոգուն է հատուկ: ԵՎ հոգին կա հենց մեր Բնության մեջ: Ո՞րտեղից, ինչպե՞ս: ՈՒրեմն Բնությունն էլ հոգի ունի, ունի զգացմունք և միտք ունի: ՈՒրեմն Բնությունը մի ամբողջություն է՝ գուցե ինձ նման, կամ էլ ուրիշ կերպ: Բայց նա ինձ նման մտածել գիտի, գիտի ինձ նման սիրել ու թախծել: Կենդանի Ամբողջություն է Բնությունը մեր, Անսահման, Բացարձակ Ամբողջություն է նա: ԵՎ թե Բնությունը կենդանի մարմին է - զգացական է նա, ուրեմն նաև Արարող է նա:
   Փա՛ռք Բացարձակությանը,
   Փա՛ռք Արարողին:
   Արարող Բնությունը Ինչ չէ, այլ Ով է: Նա Աստվածություն է: ՈՒրեմն Աստվածությունը ինձանից դուրս չէ: Նա իմ Ամբողջությունն է, իսկ ես՝ նրա մեջ բնական որակ: ԵՎ հետաքրքիր է՝ ինչպե՞ս է Աստվածությունը զգում մեզ բոլորիս ու կառավարում: Ինչ կա որ: Թե Աստվածությունը իմ Ամբողջությունն է, ես իմ էությամբ նման եմ նրան: Ես էլ՝  բնական մի ամբողջություն, արարչական զորությամբ օծված, ես՝ Անսահման Աստվածության մեջ աստվածություն սահմանափակ: Իմ բջիջների ամբողջություն եմ ես և արարող բնություն նրանց համար: Ամեն բջիջին կապված եմ նյարդով: Ամեն մի բջիջ իր նյարդով է զգում ինձ, և այդ նույն նյարդով ես զգում եմ նրան ու կառավարում: Ես էլ մի բջիջ Աստվածության մեջ, ես էլ իմ նյարդով կապված եմ նրան: ՈՒ թե ես զգում եմ Աստվածությունը իմ, նա էլ ինձ է զգում և կառավարում: Աստվածությունը միաժամանակ իր բոլոր կենդանի որակներին է զգում: Իսկ կենդանի Աստվածության մեջ ամենը կան որպես կենդանի, զգացական որակ. և Հողագունդը իմ:
   Փա՛ռք Բացարձակությանը,
   Փա՛ռք Հողագնդին:
   Հողագունդը մեր՝ կենդանի բջիջ, Մեծ Ամբողջության մաս է բնական: Զգացողություն ունի մեր Երկիրը, ունի մայրական քնքշանք ու նազանք: Երկիրը Հող է՝ Մայր է ծննդկան: Նա իր արգանդում Արարչի ցանած սերմերն է սնում: Մայրության տենչով, երկունքի ցավով գալարվում է նա և ապա ծնում բազում զավակներ: Թե՜ ծառ, թե՜ ծաղիկ, թե՜ մարդ, թե՜ գազան զավակն են Հողի, իսկ Հողը՝ նրանց Մայրը սիրասուն:
   Ինչպես ամեն մայր, Հողն էլ է սիրում գգվանք, գուրգուրանք, ժպիտ ու խնամք: Թե ես հարազատ զավակն եմ Հողի, թե զգում եմ արմատն իմ այդ Հողի կրծքում, թե պաշտում եմ նրա մայրությունը ես, թե պաշտպանում եմ օտար պղծումից և ակնածանքով խնամում նրան, նա բազում բարիք իր կրծքից հանում, ինձ է պարգևում: Իսկ թե ես իմ անբարո վարքով Հողի մայրական մարմինը պղծեմ, թե լլկեմ նրա հոգին նվիրյալ ու չպաշտպանեմ օտար պղծումից՝ Հողը կամլանա, ու կցամաքեն ստինքները նրա: Նա կխռովի, ցավից կոռնա ու... թող մարդն իմանա, որ Տեր չէ Հողին՝ ինքն է պատկանում այս Հողագնդին: ԵՎ պատկանում է Հողի այն մասին, ուր արմատն է իր: ԵՎ թե մարդը Բնության մեջ կա, նշանակում է՝ նա պիտի լինի, անհրաժեշտ է նա Բնության համար և անհրաժեշտ է հենց Երկրի վրա: Էլ Հողից հեռու ի՞նչ Արքայություն, ի՞նչ Դժոխք, ի՞նչ Դրախտ՝ սարսափ տարածող անհեթեթ հեքիաթ: Հողի վրա է մարդ: ԵՎ Հողի վրա միայն կարող է զգալ բացարձակությունը իր, զգալ և հավատալ...
   Փա՛ռք Բացարձակությանը,
   Փա՛ռք Հավատքին:

ՁՈՆ  ԱՆԱՀԻՏԻՆ

   Դատարկ կլիներ Աշխարհը արար, թե Մայր չլիներ: Էլ ո՞վ պիտի Աստվածներ ծներ, էլ ո՞վ պիտի Արիով երկներ, ո՞վ պիտի չափեր ցավը Աշխարհի, գութը Աշխարհի ո՞վ պիտի ցաներ, ո՞վ պիտի սներ Սերը Գարունքի... Բայց էլ ի՞նչ Գարուն, թե Մայր չլիներ: Թե Մայր չլիներ, Հայրը ի՞նչ աներ: Գուցե իսկապե՞ս հենց ինքը Արան Մայրն է արարել Անահիտի մեջ ու հենց Մայրությամբ կերտել է նրան ու Ինքն առաջինն է նրան Մայր անվանել: Գուցե իսկապե՞ս Մայրը մայր չէ լոկ. Մայրը՝ ծնումի խորհուրդ անձկալի, պտղաբերումի մի ամբողջ աշխարհ, գութի խնկարկում, հույսի պատարագ, սիրո մեղեդի, կարոտի խորան, երջանկության բույր: ԵՎ նրա Մայրությունը ինչի՞ց է կերտված՝ Աշխարհի բոլոր ցավերից մի փունջ, բոլոր սերերից մի ամբողջ հյուսվածք, հուզմունքից մի բուռ, երազներից սոսկումները լոկ, պատրանքների ծով... դա է Մայրությունը: ԵՎ այդ Մայրությամբ է հենց Մայրը կերտված, որպես հրաշալիք, հրաշք աստվածային՝ լինել երջանիկ տառապանքի մեջ: ԵՎ Անահիտը՝ ինքը տառապանք, ինքը Մայրացում, Մայր Աստվածուհին ամեն երկունքի, ամեն ծնունդի, ամեն քնքշության ու նվիրումի: ԵՎ Անահիտը հենց իր Մայրությամբ ինքն է պարգևում բոլոր մայրերին Մայրացում որպես շնորհ աստվածային:
   Փա՛ռք Անահիտին,
   Փա՛ռք Մայրացումին:
   Առանց երկունքի էլ ի՞նչ մայրացում:  ԵՎ էլ ի՞նչ երկունք առանց ցավերի: ԵՎ այդ ցավերով Մայր Աստվածուհին հենց ինքն է երկնում, հենց ինքն էլ բոլոր մայրերի նման մանուկ է ծնում, հենց ինքն էլ բոլոր մայրերի նման երջանկանում է իր Մայրացումով:
   ԵՎ Անահիտը՝ Մայրը բոլոր Արի մայրերի, իր Մայրացումով՝ մայրերի կողքին, ամեն երկունքին՝ անձամբ հովանի, անձամբ մասնակից՝ մոր ապրումներին, մոր երազներին: Ինքն է երազներ տալիս մայրերին, պատրանքներ հյուսում նրանց երազում, հուզումներ հղում դառն ու հաճելի և իր Աստվածային Մայրության լույսից մի շող է գցում նրանց հոգու մեջ, սնում է նրանց աստվածայնությամբ, հենց իր Մայրությամբ, իր տառապալի երևակայությամբ, որ ինքն է հյուսում նախ՝ իր իսկ հոգու մեջ իր մանկան համար: Որ ամեն մի մայր հենց իր մայրությամբ որդուն պարուրի սիրո կարոտով, տենչա, երազի, մտովի կորցնի, որոնի, ողբա, երկյուղած դողա և ապա գտնի, սեղմի իր կրծքին ու երջանկության արցունքներն առատ աչքերից թափի որդու մազերին ու ժպտա՛, ժպտա՛... Հենց դա է Մայրը, Մայրն Աստվածային: Այդքան տառապանք Աստվածներն, անգամ, չեն կարող տանել. լոկ Մայրն է տանում, ինքը՝ Տառապանք, ինքն՝ Աստվածային ընտանիքի Մայր:
   Փա՛ռք Անահիտին,
   Փա՛ռք Ընտանիքին:
   Անահիտը՝ Մայրը բոլոր մայրերի, Տոհմի մայրերի մայրության պաշտպան:
   Ամեն ընտանիք՝ Տոհմի մի մասնիկ, մի օջախ Տոհմի սերնդատվության: Թե սերունդ չկա, մայրացում չկա՝ էլ ի՞նչ ընտանիք: ԵՎ էլ ի՞նչ սերունդ, էլ ի՞նչ մայրացում ընտանիքից դուրս: Ընտանիքից դուրս ամեն մի ծնունդ՝ մի որբ անտոհմիկ, ընտանիքից դուրս ամեն մայրացում՝ չարիքի ծնունդ:
   Մայրը մայրացումն է ընտանիքի մեջ՝ Տոհմածինն է մայրը: Տոհմը ծնող, Տոհմը սնող, Տոհմը պահող ու զորացնող մայրն է մայրը: Տոհմածառին սնունդ տվող ամենասուրբ հողն է մայրը: Մայր Անահիտը՝ հենց ինքն էլ մի Մայր, Տոհմի Մայր է նա՝ Արայի Տոհմի: Նա էլ է երկնում ու զավակ ծնում. բայց ծնում ո՜չ իր, այլ՝ Հո՜ր զավակին: Հայրը՝ սերմնացան. իր սերմի համար հող է որոնում՝ բերրի, պտղաբեր: Նա որդու համար մայր է որոնում:
   Հայրն է պատասխանատու իր Տոհմի առաջ սերունդի համար: Հայրն է արարում սերունդն իր Տոհմի մոր արգանդի մեջ: ԵՎ մայրը իր մեջ սնում է, ապա ծնունդ է տալիս հենց հոր զավակին՝ Տոհմի զավակին: ԵՎ որդին երբեք ծնող մորը չէ, մայրն է լոկ մայր ծնվող զավակին: Տոհմինն է որդին, Տոհմինը միայն, քանզի իր ոգու արարումն է նա, և նրա ծնունդը՝ վերածնունդ է լոկ իր իսկ Տոհմի մեջ: ԵՎ մայրն այնքանով է սուրբ ու պաշտելի, քանի զավակին՝ Տոհմի  զավակին, Տոհմի մեջ ծնում, Տոհմով է սնում, Տոհմի զորությամբ որդուն զորացնում և որպես որդու հարազատ օրրան, հոր Տոհմն է սնում, պահում, պահպանում: ԵՎ աճում է որդին հպարտ և ուժեղ՝ իր տոհմը ունի, տոհմական է նա և աստվածային մորն է խնկարկում երանության մեջ:
   Փա՛ռք Անահիտին,
   Փա՛ռք Երանությանը:
   Մայր Անահիտը ամեն ծնվողին՝ ժպիտներ ունի, ամեն հերոսին՝ համբույրներ ունի, ամեն մեռնողին՝ արցունքներ ունի:
   Թե մանուկն իր անուշ քնի մեջ ժպտում է, ժպտում... այդ ո՞վ է նրա քունը օրորում, ո՞վ է սիրունիկ երազներ տալիս անմեղ մանուկին, այդ ո՞վ է նրան սիրալիր ժպտում, և ո՞ւմ է ժպտում մանուկը քնած: Մայր Անահիտը, հենց մոր կերպարով, ճոճում է նրան քաղցր երազում, համբույրներ դրոշմում, օրոր է ասում աստղերից քաղած անուշ երգերով, ժպտում է նրան արևից պոկած հրե ժպիտով: ԵՎ քնած մանուկը ժպտում է սիրով, ժպտում երջանիկ՝ իր մորն է ժպտում, ժպտում՝ աշխարհին:
   ԵՎ թե մայրերի որդիներն Արի մարտի են գնում Չարիի դիմաց, բոլոր մայրերի համբույրների հետ Մայր Անահիտի համբույրն է դրոշմվում նրանց ճակատին, բոլոր մայրերի օրհնանքների հետ Մայր Անահիտի օրհնանքն է ծփում:
   Իսկ թե պատանին ընկնի քաջաբար ահեղ մարտի մեջ, մահացու վերքի ցավերից տնքա... ի՞նչ է երազում հերոսը մեռնող: Նա մայր է ուզում, իր մորն է տենչում, որ փարվի նրան իր վերջին շնչով, մանկան պես կպչի մայրական կրծքին, մոր արցունքներով իր վերքը լվա ու իր մոր գրկում հանգիստ քուն մտնի, և մայրն օրորի իր քունը մահվան: ԵՎ Անահիտը՝ Մայր Աստվածուհին, որ ամեն Արի մոր կերպարը ունի, մեռնող հերոսի աղերսը լսում, մայրական սիրով հասնում է նրան, գրկում ջերմագին, սեղմում իր կրծքին, իր արցունքներով վերքը ողողում, համբույրով կնքում աչքերը նրա և մեռնող քաջի քունը օրորում: ԵՎ հերոսն Արի իր վերջին շնչով երջանիկ ժպտում՝ իր մորն է ժպտում Անահիտի մեջ ու երանելի մայրական գրկում աչքերը փակում, ոգիանում է սփոփված ժպիտով:
   Փա՛ռք Անահիտին,
   Փա՛ռք Սփոփումին:
   Մայր Անահիտը՝ ոգու պահապան, ոգիների մայր: Թե մանուկն անմեղ այս կյանքից սպառված, մահով է կնքվում և ոգիանում... ԵՎ գուցե իրո՞ք գիշերը ամբողջ նա լաց է լինում, կարոտ է շնչում՝ մորից խռոված: Մայրն ի՞նչ իմանա, որ իր որդին կա, մեռած է, այո, բայց և այնպես կա, կա որպես աննյութ, լուսեղեն ոգի: Մայրն ի՞նչ իմանա, որ մեռած որդին մանուկ է՝ նման բոլոր ողջերին  և ողջերի պես պահանջներ ունի: Որ նա էլ գիտի թախծել ու ժպտալ, նա էլ ողջի պես կարոտել գիտի, խռովել գիտի: Նա էլ ողջի պես խաղալ է ուզում, սիրվել է ուզում. նա էլ ողջի պես մայրիկ է ուզում...
   ԵՎ Անահիտը իր գիրկն է առնում որբ ոգիներին, մայրական գութով գուրգուրում նրանց, որ էլ չլացեն կարոտի ցավից. իր իսկ ջերմությամբ սնում է նրանց, որ էլ չմրսեն ձմեռվա ցրտից. մայրական սիրով սիրում է նրանց, որ թեև ոգի՝ որբություն չզգան, մայրիկ ունենան, մայրական գգվանք, որ երջանկանան լուսափայլ ոգիք ու սիրեն, սիրեն բոլոր ողջերին, որ ժպտան սիրով մորը՝ երազում, գիշերը փարվեն հոր պարանոցին, խաղան հարազատ եղբայրների հետ: Իսկ թե սարսափած մայրը երազում վանում է նրան, որպես մահաշունչ աղետալի բոթ, Մայր Անահիտը, մանուկը գրկած, մոր մոտ է գալիս, որ մայրը տեսնի ժպտադեմ որդուն, համոզվի նրա լինելության մեջ, հավատա, որ նա շունչ չէ մահաբեր, այլ՝ անմեղ ոգի, որդին անմարմին՝ սիրո, կարոտի զգացմունքով լեցուն և... մայրը սթափվի, էլ չսարսափի ու սիրի նրան ողջ զավակի պես:
   Փա՛ռք Անահիտին,
   Փա՛ռք Սթափությանը:

ՁՈՆ  ԱՍՏՂԻԿԻՆ

   Պատանեկություն՝ Գարունն Աշխարհի: Բնության Գարուն՝ հորդառատ անձրև, արև հրաշունչ, աստղունք ժպտերես, ամպեր մթամած, կայծակ ու որոտ և կապույտ, մաքուր, լուսաշող երկինք ու ապա... երկունք: Բնության նման Գարունը մարդու՝ Պատանեկություն՝ ժպիտ ու արցունք, հավատ ու թախիծ, ուրախություն, խռովք, երազանք, ապա... հարսնացում:
   Գարունը Պատանեկություն է, Պատանեկությունը՝ Սեր: Գարունն առանց Սիրո էլ ի՞նչ Գարուն. էլ ինչպե՞ս երգի սոխակն անտառում. առվակն էլ ինչպե՞ս կայտառ կարկաչի, էլ ինչպե՞ս քամին խելագար թռչի, արևն էլ ինչպե՞ս ժպտա աշխարհին, լուսինն էլ ինչպե՞ս կարոտով թախծի... թե Սեր չլինի: Էլ ինչպե՞ս երկնի մայրը մայրացող, էլ աղջիկները ինչպե՞ս հարսնանան, ինչպե՞ս խիզախի պատանին Արի, ո՞ւմ համար կռվի, նա ո՞ւմ պաշտպանի և թե վիրավոր՝ հողն ինչպե՞ս գրկի... թե Սեր չլինի: Ինչպե՞ս արարի արարող Արին, Ստեղծումի ոգին ինչպե՞ս պահպանի և զորությունը իր ինչպե՞ս զորացնի... թե Սեր չլինի: Թե Սեր չլինի, սեր ինչպե՞ս լինի: Սիրո Դիցուհի Աստղիկը վկա՝ թե նա չլինի, Սեր ինչպե՞ս լինի:
   Փա՛ռք Աստղիկին,
   Փա՛ռք Սիրուն:
   Սեր և Զորություն՝ հենց շնորհն Արայի: Սեր և Զորություն՝ Գարունն Աշխարհի, խորհուրդը բարու և արարումի: Սեր և Զորություն՝ ուժ լինելության՝ իրար լրացնող և իրար կերտող՝ իրարից անկախ լինել չեն կարող: Զորությունն առանց Սիրո զգացումի՝ ինքը կործանող. առանց Զորության՝ Սերն է կործանվող: Սիրո և Զորության միասնությունն է լոկ խորհուրդը կյանքի: ԵՎ թե Վահագն՝ Զորության Աստված, Աստղիկ Դիցուհին Սերն է Զորության, Սերն է Գարունքի՝ պճնված կուսական ճերմակ շղարշով, վառվելով իր սուրբ շողերի միջին, Սեր է ճառագում՝ սիրո ջերմություն և այդ ջերմությամբ հույզեր է վառում, արցունքներ քամում, թախիծ արարում, հոգևոր խռովք ու տառապալից երջանկություն պարգևում սիրող պատանուն: Թե նույնիսկ պատանին Վահագնը լինի: ԵՎ Վահագն ինքը՝ թեև Հրեղեն, թեև ինքն Աստված, ինքը՝ Գերհզոր, շանթեր արձակող, ամպրոպներ սանձող, Վիշապներ քաղող... Աստղիկի սիրուց ինչպե՞ս  պաշտպանվի՝ նա էլ է ընկնում սիրո որոգայթ: ԵՎ մանկան նման շիկնում է, վառվում, սիրուց խենթացած՝ իրար է խառնում երկինք ու երկիր, սիրտը սիրավառ՝ վարդի պես բացվում՝ մեղմ ու քնքշալի և պարուրում է Արարատը ողջ՝ և՜ ծառ, և՜ ծաղիկ, և՜ մայր, և՜ մանուկ, և՜ հարսներ չքնաղ, և՜ կույս Աստղիկին: ԵՎ Սիրով օծված հույզը Զորության հորդում է նրա հրե աչքերից, և Վիշապի դեմ մարտի է ելնում հանո՜ւն ժպիտի, հանո՜ւն կարոտի, հանո՜ւն հարսնության և մայրացումի, հանո՜ւն սրբության և արարումի: ԵՎ ո՞վ կարող է Վահագնի դեմ կանգնել, երբ նրան սիրում է Աստղիկը չքնաղ՝ Դիցուհին Սիրո և Գեղեցկության:
   Փա՛ռք Աստղիկին,
   Փա՛ռք Գեղեցկությանը:
   Գեղեցիկից դուրս ի՞նչ Գեղեցկություն: Գեղեցիկը ինքն է, իսկ Գեղեցկությունը՝ Գեղեցիկի արտացոլումն է մեր հույզերի մեջ: Գեղեցիկը Գեղեցկության հույզեր է ծնում, Գեղեցկությունը՝ Սեր: Գեղեցիկը՝ հենց ինքը բնական, ինքն ամբողջական, ինքը համաչափ, ինքն աստվածային Սիրո արարում, ինքը՝ Բնությունն ամբողջության մեջ և նրա պատկերը Աստղիկի տեսքով: Առանց Աստղիկի էլ ի՞նչ Բնություն, առանց Աստղիկի էլ ի՞նչ Գեղեցիկ, ի՞նչ Գեղեցկություն: Թե ուզում ես Գեղեցիկը տեսնել հենցԳեղեցիկից դուրս ի՞նչ Գեղեցկություն: Գեղեցիկը ինքն է, իսկ Գեղեցկությունը՝ Գեղեցիկի արտացոլումն է մեր հույզերի մեջ: Գեղեցիկը Գեղեցկության հույզեր է ծնում, Գեղեցկությունը՝ Սեր: Գեղեցիկը՝ հենց ինքը բնական, ինքն ամբողջական, ինքը համաչափ, ինքն աստվածային Սիրո արարում, ինքը՝ Բնությունն ամբողջության մեջ և նրա պատկերը Աստղիկի տեսքով: Առանց Աստղիկի էլ ի՞նչ Բնություն, առանց Աստղիկի էլ ի՞նչ Գեղեցիկ, ի՞նչ Գեղեցկություն: Թե ուզում ես Գեղեցիկը տեսնել հենց Բնության մեջ՝ նայիր Աստղիկին և թե ուզում ես ողջ Գեղեցկությունը հոգուդ մեջ կերտել՝ սիրիր Աստղիկին: Աշխարհի բոլոր Գեղեցիկներով է Աստղիկը կերտված՝ արևից մի շող, լուսնյակից՝ թախիծ, աստղերից՝ ժպիտ, մաքրություն՝ երկնից, հուզմունքը՝ երկրից, նազանքը՝ հովից, հառաչը՝ հողմից, կարկաչը՝ առվից, անձրևից՝ արցունք, դաշտերից՝ հեզանք, լեռնից՝ հպարտանք...
   ԵՎ Գեղեցիկը հենց իր մերկությամբ՝ Մշո գետի մեջ Աստղիկը չքնաղ լոգանք է առնում: Արի պատանիք սիրով արբեցած, դիտում են նրան թփերի միջից: ԵՎ Գեղեցիկը այդ՝ Աստղիկ Դիցուհին, ճառագում է վառ իր Գեղեցկությամբ և սեր է երկնում մատաղ սրտերում: ԵՎ պատանիները սիրում են, սիրում՝ սիրում Աստղիկին: Բայց ինքը՝ Աստղիկը, Վահագնին է սիրում: ԵՎ սիրող աչքերից ծածկում է իրեն վարդ մշուշի մեջ՝ Դիցուհին ինքն էլ կույս է պատվասեր՝ Վահագն, անգամ, հարսնացումից ետք կարող է տեսնել մարմինը նրա, ուրիշ ոչ մի այր՝ թեկուզ ոչ աստված: ԵՎ Գեղեցիկը՝ մշուշի միջում: ԵՎ պատանեկան հույզերն են շիկնում Սիրո Աստղիկին տեսնելու հույսով:
   Փա՛ռք Աստղիկին,
   Փա՛ռք Հույսին:
   Էլ ինչպե՞ս սիրի պատանին Արի, թե Աստղիկ չլինի, թե Աստղիկը Գեղեցիկ չլինի, թե Աստղիկն իր հետ վառ Սեր չբերի, սերը չվառի նրա սրտի մեջ, նրա հույզերում կարոտ չարարի: Ամեն պատանի Աստղիկին սիրում, փնտրում է նրան, ում կորցրել է վարդ մշուշի մեջ: ԵՎ սերը սրտում, պատկերը նրա՝ աչքերի առաջ, որոնում է նա կորած Աստղիկին՝ սրտի դիցուհուն, որոնում է նա Արի մանկամարդ աղջիկների մեջ: Ամեն մի աղջիկ իմ Արի Ցեղում՝ գեղեցիկ Աստղիկ, ամեն մի աղջիկ պատկերը ունի Աստղիկ Դիցուհու, նազանքն Աստղիկի ունի նա իր մեջ, Աստղիկի սիրո անուրջը ունի և Վահագնին գերելու կրակը ունի:
   Աստղիկին է սիրում ամեն պատանի, Աստղիկն էլ սիրում է միայն Վահագնին: ԵՎ ամեն աղջիկ՝ ամեն մի Աստղիկ՝ Վահագնին սիրում, նրան է տենչում և Արի Ցեղիս տղաների մեջ՝ Վահագնին փնտրում... Ամեն մի աղջիկ Վահագնի սիրով աղոթք է անում Սիրո Դիցուհուն, որ օգնի իրեն՝ գտնել Վահագնին ու սեր արթնացնի Վահագնի սրտում: Աղոթք է անում Աստղիկ Դիցուհուն պատանին սիրող, որ իր երազում հայտնվի սիրով, որ սիրի իրեն Աստղիկը սիրած: Աստղիկը չքնաղ՝ Սիրո Դիցուհին, որ սեր է վառել մատաղ սրտերում, սիրում է նրանց սերը լուսափայլ՝ լույսի պես անկիրք, մաքուր ու ազնիվ... և օգնում նրանց՝ գտնելու իրար: Աստղիկ Դիցուհու Սիրո օրհնությամբ գտնում են իրար Վահագն ու Աստղիկ: Վահագն է շնչում ամեն պատանի, Աստղիկ է բուրում ամեն մի աղջիկ: Ամեն պատանի սիրած կույսի մեջ Աստղիկ է տեսնում և սիրում նրան: Աղջիկն էլ սիրած պատանյակի մեջ Վահագն է տեսնում և սիրում նրան: Աստղիկ Դիցուհին իրար է կապում սրտերը նրանց վարդաբույր ցողով ու Վարդավառով:
   Փա՛ռք Աստղիկին,
   Փա՛ռք Վարդավառին:
   Թե Չարի Աստված մոլեգնում է դեռ Արի Ցեղիս մեջ և հոգին նրա սրսկում թույնով, և թունավորված Արի պատանիք հոգին են հանձնել Չարի Աստծուն... Թե հուսալքված աղջիկներն Արի էլ չեն հանդուրժում ո՜չ սեր, ո՜չ պատիվ, ո՜չ հույզ, ո՜չ նազանք. թե աղջիկները էլ չեն կարոտում, էլ չեն նվիրվում, էլ չեն հարսնանում մայրության համար... Պատանին Արի թե էլ չի տենչում, էլ չի խենթանում, սիրո, կարոտի երգեր չի հյուսում, սիրո զորությամբ չի թռչում երկինք ու չի երազում հայրության համար... Այդպես կլինի՞: Առանց սիրո էլ ի՞նչ պատանի, էլ ի՞նչ գեղեցիկ ու գեղեցկություն, կյանքի ի՞նչ գարուն: Թե սեր չլինի, Աստղիկ չլինի, թե չհավատա պատանին նրան և թե չաղոթի իր սիրո համար Աստղիկ Դիցուհուն՝ էլ ի՞նչ պատանի: Աստղիկը միայն՝ Սիրո Դիցուհին, Վարդավառ սարքում՝ վարդեր է ցանում գարուն սրտերին, վառում է նրանց արևի հրով, վարդ-ջուր է ցանում աչքերին նրանց: Շրջում է ամբողջ Արարատը նա և աստվածային երգերով սիրո՝ կույս աղջիկներին իր շուրջը առնում, սեր է ներշնչում, սեր է արարում մատաղ սրտերում ու վարդաջրով սափորի միջից գուշակում է նա ծաղկունքը նրանց: Աստղիկ Դիցուհին Վահագնի սիրով շրջում է տներ և ամենուրեք սիրո երգերով, վարդով ու ջրով օծում է մարդկանց՝ թե՜ ծեր, թե՜ մանուկ և թե՜ պատանի: Աղջիկները կույս՝ սիրով բորբոքված, հենց Աստղիկի հետ, Աստղիկի նման մարդկանց են բաշխում կուսական ժպիտ. անարատ, մաքուր ու անմեղ սիրով՝ Վահագնին կանչում սիրո մրցության: Արի պատանիք՝ ի տես Աստղիկի, ի տես բազմաթիվ սեր Աստղիկների, սիրո զորությամբ վառվում են նորից և հրդեհվում են սիրո կարոտով. արև են քաղում երկնի կապույտից, փնջեր են կապում քնքուշ աստղերից՝ սիրած Աստղիկի սիրո խոստումին որպես վառ պսակ: ԵՎ Սեր է շնչում իմ Ցեղը Արի, Սեր է թևածում Արարատով մեկ... Սիրով են տենչում, սիրով են երկնում, սիրով են ծնում և նույն այդ սիրով՝ գուրգուրում իրար: Մանուկը սիրով իր մորն է գգվում, իր հոր արևին փարվում է սիրով, եղբայրն իր եղբոր աչքերին նայում՝ հավատի սիրով, աղջիկները կույս գտնում են իրենց սրտի Վահագնին ու երջանկանում հարսնության քողով... ԵՎ միայն Աստղիկը՝ Սիրո Դիցուհին, Վահագնի սիրով, հարսնության տենչով՝ դեռ սպասում է նա Հրե Վահագնի մի նոր ծնունդին:
   Փա՛ռք Աստղիկին,
   Փա՛ռք Հարսնացումին:

ՁՈՆ  ԱՐԻԻՆ

   Ես եմ՝ անհատը Արի Տեսակի՝ իմ Արի Ցեղի մի մասնիկն եմ ես: ԵՎ ես հենց իմ մեջ իմ Ցեղն եմ կրում, Ցեղիս որակներն իմ մեջ են երկնում: Բայց ես չգիտեմ՝ արժանի՞ք է դա, թե՞ լոկ տառապանք: Չէ՞ որ բնական բազմաթիվ Ցեղեր ապրում են մեկտեղ՝ ասուն, ոչ ասուն, շարժուն, ոչ շարժուն, ստեղծող, ոչ ստեղծող...  ԵՎ այդ բոլորը նույն երկրի վրա, նույն երկնքի տակ. նույն արևն է բոլորին ժպտում, և նույն աստղերն են օրորում նրանց: Ամենքը իրենց պետքությունն ունեն, ամենքը իրենց զորությունն ունեն՝ նաև Մարդկային Ցեղերը բազում: Այո, բայց ինչո՞ւ, ինչո՞ւ է միայն Արին տառապում բոլորի համար, ինչո՞ւ է միայն Արին արարում: Իսկ մարդկային Ցեղերը Չարի վայելում են լոկ ստեղծածն Արիի ու դեռ... ավերում: Չէ՞ որ Ցեղն Արի՝ Հողի բնակիչ, Մարդկային է նա, նման բազմաթիվ Չարի Ցեղերի: Բայց ինչո՞ւ Արին՝ արարող Որակ, արարչագործության զորություն ունի, և ինչո՞ւ Մարդկային Ոչ Արի Ցեղեր զուրկ են Ստեղծումից: Գուցե իսկապե՞ս Արին և Չարին շատ շատ են տարբեր և ունեն նույնիսկ տարբեր ծագումներ:
   Փա՛ռք Արիին,
   Փա՛ռք Ծագումին:
   Հետաքրքիր է՝ ինչո՞ւ է իմ Ցեղը հենց Արի կոչվում: Գուցե այդ Արին լոկ անո՞ւն չէ պարզ, այլ արարչագործ Որա՞կ Բնության: ԵՎ իմ Ցեղն այդ Որակը կրո՞ղն է միակ: ԵՎ թե ստեղծագործ Որակ է Արին, և այդ Որակը իմ մեջ եմ կրում՝ Արի՞ եմ կոչվում: ՈՒրեմն այդ Որակը չունեցող Ցեղերը զո՞ւրկ են Ստեղծումից, և նրանք Ոչ Արի՝ Չարի՞ են կոչվում: ԵՎ գուցե Չարին հողածին է լոկ, և Արարչազա՞րմ է Արին իսկապես՝ Արայից սերված Արորդի՞ է նա: Գուցե հենց Արան Մայր Արարատում ի՞նքն է արարել իմ Ցեղը Արի: ԵՎ դեռ արարո՞ւմ է անվերջ, անդադար Արի սերունդներ՝ արարում նրանց հենց իր կերպարով ու իր բնությամբ, որ Լինելությունը Ստեղծումո՞վ լցվի, որ իմաստավորվի՞ լույսը արևի, և աստվածային խորհուրդը կյանքի մարդկանց սրտերում անվերջ առկայծի՞: ԵՎ արարչական որակնե՞րն է միշտ նա իմ մեջ սնում անվերջ արարմամբ: ԵՎ արարչական զորությամբ օծված, իմ Ցեղը Արի երկրի զարգացման ընթա՞ցքն է կերտում: ԵՎ ի՞նչ կլիներ Մարդկությունը մեր, եթե չունենար Արի Ցեղն իր մեջ, եթե չունենար Ստեղծումն Արիի:
   Փա՛ռք Արիին,
   Փա՛ռք Ստեղծումին:
   Գուցե իսկապե՞ս իմ Ցեղը Արի երկրի ստեղծագործ Որակն է միակ: Բա էլ ինչպե՞ս է, որ երկրի վրա ինչ Հրաշալիք ստեղծված է մինչ այս՝ միայն իմ Արի նախնիք են ստեղծել: ԵՎ ուրիշ ոչ ոք: Եթե մարդկության անունն ենք տալիս, բա մյուս Ցեղերը ի՞նչ են կատարել՝ հազարամյակներ միայն ավիրե՞լ: Թե՞ Չարի են նրանք՝ չեն կարող Ստեղծել: ԵՎ թե Ստեղծողը իմ Ցեղն է միայն՝ նա՞ է հաշվետու Արայի առաջ ամբողջ Մարդկության զարգացման համար: Չէ՞ որ նա ունի Արի Որակներ, և միայն նա է հենց Արի կոչվում: ԵՎ ըստ իր կոչման, իմ Ցեղը Արի հազար ու հազար տարիներ անվերջ աստվածային լույսն է քամում արևից ու մարդկանց բաշխում, Աստվածների շունչը երգի մեջ հյուսված՝ մարդկանց պարգևում, իր ձեռակերտ Հրաշալիքներով՝ վեհացնում նրանց և աստվածային իմաստասիրությամբ՝ փորձում Չարիին մի քիչ մարդացնել: Արին ստեղծում է, Արին՝ կառուցում, Արին՝ հոյակերտ քաղաքներ շինում... ՈՒ չի սրտնեղում, երբ Չարին հաճախ ստեղծածն է քանդում, քանզի Չարիները ստեղծել չգիտեն և միայն ստեղծածը կարող են քանդել: Մանուկների պես՝ որպես խաղալիք Արիի ստեղծածն են քարուքանդ անում: Գուցե տեսնելո՞ւ, թե ինչ կա այնտեղ և գուցե քանդելո՞վ են ճանաչում դրանք և ճանաչելով հասո՞ւն են դառնում ու հասկանո՞ւմ են իմաստը դրանց... Թե չլիներ իմ Ցեղը Արի, այս Մարդկությունը ինչպե՞ս պիտ ապրեր՝ Չարի Ցեղերը էլ ի՞նչը քանդեին, ինչպե՞ս զարգանային: Չարիներն այնժամ կավերեին իրար և ավերելով կկորչեին անդարձ:
   Փա՛ռք Արիին,
   Փա՛ռք Չարիին:
   Հետաքրքիր է՝ ի՞նչ խորհուրդ ունի Բնությունն իր մեջ, որ արարող Ցեղի հետ մեկտեղ պահում է նաև չարարող Ցեղեր: Գուցե իսկապե՞ս Բնությանն է պետք Չարին ավերող հենց այդ Որակով: Ինչո՞ւ չէ: Չէ՞ որ ես էլ՝ մի բնություն, իմ ստեղծագործ բջիջներն ունեմ: Բայց ի՞նչ կլինի, եթե ես հանկարծ ամեն մի տեսած, ամեն մի լսած ու ստեղծագործած անմոռաց հիշեմ՝ ես անպայման կխելագարվեմ: Չէ՞ որ ամեն ինչ հիշել չի լինի: Մոռանալն էլ անհրաժեշտ է ինձ: ԵՎ բնականից ունեմ ես նաև բազում ավիրող չարի բջիջներ: ՈՒրեմն բազում Ցեղերը Չարի Մարդկությանն են պետք հենց այդ Որակով: Չարին, քանդելով ստեղծածն Արիի, ստիպում է նրան միշտ նորը ստեղծել: Եթե չլինեին Ցեղերը Չարի, և միայն Արին ստեղծեր ու ստեղծեր՝ ո՞ւր կհասներ նա: Նա կհագենար, նա կլճանար ու էլ չէր զգա ստեղծելու պահանջ: ՈՒ Մարդը երբեք էլ չէր զարգանա: ՈՒստի թե Արին Որակն է Ստեղծող, ապա Չարին էլ՝ Մոռացման Որակ, հույժ անհրաժեշտ է Մարդկության համար, բայց անհրաժեշտ է համաչափի մեջ: Թե համաչափությունը երբևէ խախտվի, Մարդկությունն, անշուշտ, խիստ կվնասվի: Թե Չարին չափից ավել զորանա, և Արին թուլանա չափից ավելի՝ Չարին ահավոր ավեր կգործի. նա այնուհետև ոչ թե կքանդի, այլ՝ կկործանի: ԵՎ Մարդկությունը կհիվանդանա՝ նա կկորցնի հիշողությունը իր: Չէ՞ որ բազմաթիվ Չարիների դեմ մի Արի Ցեղն է միայն արարում: Իսկ արարչական Ստեղծումի համար պետք է, որ Արին զորավոր լինի:
   Փա՛ռք Արիին,
   Փա՛ռք Զորությանը:
   Արարելու համար զորություն է պետք: Առանց զորության էլ ի՞նչ արարում: Թե Արին միակ Ցեղն է արարող՝ պիտի Չարիից զորավոր լինի, որ կարողանա հա՜մ սիրով արարել և հա՜մ էլ արարող սերը պաշտպանել: Թե Սեր չունենա՝ ինչպե՞ս կարարի: Թե զորություն իր մեջ չունենա՝ ինչպե՞ս պաշտպանի Սերը արարման: Թե Արին չզգա Որակն իր Ցեղի, թե իր բնական նյարդը նա չզգա և չզգա նաև Ինքն Արային՝ էլ ի՞նչ Զորություն, էլ ի՞նչ արարում: Թե Արին չզգա իր ծագումն անգամ, էլ ո՞նց զորանա Ցեղն Արիական, ո՞նց զարգացնի մարդկությունը այս: ԵՎ դեռ ավելին՝ թե Արին փորձի իր արարչական Զորությունը հենց Չարիի Զորության աղբյուրից սնել և ստրուկըդառնալ Չարիի ՈՒժին, Չարիի Աստծուն պաշտել, ծնրադրել և ամենանվաստ ստորացման գնով այդ Չարի Աստծո գութը աղերսել՝ էլ ի՞նչ Զորություն, էլ ի՞նչ արարում:
   Արարումը միշտ էլ ոչ արարումից զորեղ է լինում: ԵՎ որպես Արի, ես շատ եմ զորեղ Չարի Աստծուց: Նա ինձ ի՞նչ Աստված, երբ ինքս եմ աստված՝ Արայից սերված Արորդի եմ ես. ես Աստվածամարդ եմ և ես Զորություն սնվում եմ միայն իմ Արարչից: Ես զորանում եմ իմ իսկ Զորությամբ, միայն Արայի Արարչագործությունն իմ մեջ կրելով, միայն ինձանով զգալով Արային՝ իմ Վահագնով...
   Փա՛ռք Արիին,
   Փա՛ռք Վահագնին:

ՁՈՆ  ԼԻՆԵԼՈՒԹՅԱՆ

   Ես Աշխարհի մեջ՝ ահա Լինելությունը: Լինելությունը երկուսիս հաստատումն է մեկտեղ: Թե ես լինեմ Ոչնչի մեջ, կամ ես ոչինչ լինեմ Աշխարհի մեջ, նույն բանն է՝ երկուսս էլ Ոչինչ ենք: Իսկ Ոչինչը Լինելության ժխտումն է արդեն: Երբեք չեն կարող նրանք համատեղել: Չի կարող լինել և՜ Լինելություն, և՜ Ոչինչ: Լինում է միայն կա՜մ Լինելություն, կա՜մ Ոչինչ:
   Ես կամ Աշխարհում: Ես զգում եմ, տեսնում եմ Լինելությունը իմ: Բայց այդ Ոչինչը չեմ տեսնում երբեք: ԵՎ ո՞վ կամ ինչպե՞ս կարող է տեսնել Լինելության ժխտումն Աշխարհում, տեսնել այդ Ոչինչը և իմանալ, թե ինչ բան է դա: Եթե չգիտենք, թե կա այդ Ոչինչը, ուրեմն չկա: Լինելությունն է միայն հաստատուն: Աստվածային է Լինելությունը: ԵՎ թե բացարձակ է Աստվածությունը ինքը, բացարձակ է նաև Լինելությունը, բացարձակ եմ և ես բացարձակ Աշխարհում: ԵՎ թե Աշխարհով եմ հաստատում ես ինձ, Աշխարհն էլ իմ մեջ է իրեն հաստատում՝ աստղերն իմ մեջ են երգի վերածվում, արևն իմ մեջ է ջերմություն բուրում, կայծակն իմ մեջ է հոգի հրդեհում և կյանքն իմ մեջ է հրաշալիք դառնում:
   Փա՛ռք Լինելությանը,
   Փա՛ռք Կյանքին:
   Ի՛նչ հրաշալի է Կյանքը: Այն հեքիաթի պես հարուստ է ու բազմազան: ԵՎ բավական է խորանալ այդ Կյանք-Հեքիաթի մեջ և ամեն օր, ամեն ժամ նոր հրաշալիքներ կբացվեն մեր առջև: Նո՞ր: Ոչ՝ նորովի: Ամենը նույնն են՝ նորոգված նույնություն: Մենք ամենօրյա նույնության մեջ ապրելով, միշտ նորովի ենք տեսնում այդ նույնությունը: Նույն Աշխարհին նորովի ենք նայում, նորովի ենք ժպտում նույն Արեգակին, նույն խաղը նորովի ենք խաղում, նորովի է հնչում նույն զրույցը և նույն հարազատներին նորովի ենք գտնում ամեն օր:
   Կյանքը և ես նույնանում ենք իրար: Թե Կյանքը կա, ես էլ կամ. թե ես կամ, Կյանքն էլ կա: ԵՎ կյանքը ինձանից դուրս չէ, նա իմ մեջ է: Կյանքը հենց նորոգված Լինելությունն է իմ: ԵՎ կյանքը հենց իմ հրաշալիքն է իմ մեջ՝ իմ երևակայական վառ թռիչքներով, սիրո, կարոտի տառապանքներով, հոգեպարար երանությամբ, ինքս ինձ և յուրայիններիս մշտապես  գտնելու երջանկությամբ: Դա է միակ խորհուրդը Կյանքի: Ոչինչը խորհուրդ չունի Կյանքի մեջ: ԵՎ իսկապես՝ էլ ինչո՞ւ եմ ծնվում, ինչո՞ւ եմ սիրում, կերտում, երազում, եթե այդ բոլորն ինձ չի մնալու, եթե ես ինքս էլ ինձ չեմ մնալու, և իմ Լինելությունը ջնջվելու է Մահով:
   Փա՛ռք Լինելությանը,
   Հարցո՛ւմն Մահին:
   Ի՞նչ բան է Մահը: Մի՞թե նա իրոք չգոյություն է: Բայց գուցե Մահը բոլորովին էլ չգոյություն չէ՞: Գուցե Մահը բնական շարունակությո՞ւնն է Կյանքի: ԵՎ թե Կյանքը մենք ենք, Մահն է՞լ ենք մենք: Գուցե Մահը իրո՞ք մեզանից դուրս չէ, այն մեր մեջ է, ինչպես և Կյանքը՝ ամեն ժամ, ամեն օր, հարյուրամյակներ, հավերժ... Եթե այդպես է, էլ ինչո՞ւ ենք մեզանից անջատում Մահը որպես հրեշավոր մի բան, որ մեզանից դուրս է: Մի՞թե Կյանքը Լինելություն է, իսկ Մահը՝ Ոչինչ: Ինչպե՞ս կարող է Լինելությունը ոչնչանալ: Դա հնարավոր չէ: Լինելությունը Ոչնչի վերածվել չի կարող, քանզի Ոչինչը գոյություն չունի: Ապա ի՞նչ է Մահը: Նա նույնպես Լինելություն է: Լինելությունը հենց Կյանքի ու Մահի միասնությունն է: Մահը՝ Կյանքի մեջ, Կյանքն էլ՝ Մահի մեջ, հենց դա է Լինելությունը, դա է Անմահությունը, դա է Հավերժությունը: ՈՒստի Մահ որպես չգոյություն, որպես ոչնչացում չկա: Մահը կա որպես Կյանքի անդրադարձ: Մահը Ոգու փոխակերպումն է լոկ: Կյանքը Ոգին է մարմնավոր, իսկ Մահը՝ Ոգին անմարմին:
   Փա՛ռք Լինելությանը,
   Փա՛ռք Ոգուն:
   Գուցե իրականո՞ւմ մեռածները գիտեն, որ մեռած են: Գուցե նրանք բոլորովին էլ մեռած չե՞ն: Գուցե նրանք շարունակո՞ւմ են ապրել, շարունակո՞ւմ են տեսնել, զգալ, լսել... որպես Ոգի անմարմին: Ի՞նչ փույթ, թե մենք չենք տեսնում նրանց: Բայց նրանք հաճախ հիշեցնում են մեզ հենց իրենց մասին, երբ հանկարծ գիշերով հայտնվում են մեր աչքի առաջ: ԵՎ հայտնվում են ողջ մարդու բոլոր պահանջմունքներով: Մեռածներն էլ գիտեն կարոտել, գիտեն սիրել ու թախծել... Մեռածն անմարմին է: Բայց չէ՞ որ հենց սերը, կարոտը, թախիծը զուտ հոգեկան որակներ են, այլ ոչ՝ մարմնական: ՈՒրեմն անմարմին Ոգուն հատուկ են դրանք: ԵՎ իրենց զգացողությամբ Ոգիներն զգում են մեզ, լսում են մեզ, տեսնում են մեզ: Իսկ մե՞նք: Հոգին է միայն Ոգիներին զգում, հոգին է միայն Ոգու հետ կապվում: ԵՎ մեռածների Ոգիներին մենք միայն հոգով կարող ենք զգալ:
   Մեռածները կան, Լինելություն են նրանք, ապրում են որպես անմարմին ոգի, ապրում զգացմունքով, սիրով, կարոտով. հարաբերվում են մեզ, զորացնում են մեզ, զորանում են նաև իրենք իրենց մեջ, նորոգելով իրենց Լինելության նոր արշալույսը:
   Փա՛ռք Լինելությանը,
   Փա՛ռք Նորոգումին:
   Գուցե իսկապե՞ս ես ինձ եմ մնալու, ամենն էլ ինձ է մնալու: Չէ՞ որ Ոչնչից Լինելություն չի ստեղծվի, Լինելությունն էլ երբեք Ոչինչ չի դառնա: ԵՎ այն, ինչ որ մենք նոր ստեղծված ենք կարծում, պարզապես նորոգումն է հնի, անցածի: Նոր հորինված երգը նորոգումն է շատ հին ու մոռացված երգի: Մենք այսօր կառուցում ենք, քանդված, մոռացված նույն քաղաքը հին:  Շատ վաղուց լսված, վաղուց մոռացված զրույցն ենք հիշում: ԵՎ հազարամյակների խորքից եկած նույն ընկերներին ենք հանդիպում նորից: Նոր մարդն էլ նոր չէ, այլ հնում ապրած, ոգիացած ու վերածնված նույնությունն է նա: Մարդն իր Լինելության հավերժ ընթացքում նորոգվում է միշտ, միշտ փոխակերպվում՝ ոգին մարմնավոր, ապա՝ անմարմին, նորից՝ մարմնավոր և այդպես անվերջ:    Մահը նորոգում է, այլ ոչ թե վախճան: Կյանքը նորոգում է, այլ ոչ սկզբնակետ: Մահով մեր ոգին հոգնած ու տկար մարմնից ազատվում, ապա նոր կյանքով թարմ, ուժեղ մարմին է ստանում: Իսկ ոգին մեր նույնն է՝ նորոգված նույնություն, և նույն զգացմունքով ենք Աշխարհն ընկալում, նույն սիրով ենք Աշխարհին փարվում, նույն հայացքն է շոյում արևին, նույն ժպիտն ենք բաշխում բոլորին և նույն զորությամբ հավերժն ենք կերտում:
   Փա՛ռք Լինելությանը,
   Փա՛ռք Հավերժությանը:

ՁՈՆ  ՆԱԽՆԻՆԵՐԻՆ

   Իմ պապը, պապիս պապը, նրա պապը... այդ բոլորը նախնիներն են իմ: Հենց նրանք էլ պիտի իմ թոռը լինեն, թոռիս թոռը, նրա թոռը... ՈՒրեմն իմ նախնիք իմ գալիքն են նաև: ԵՎ երբևիցե ես ինքս նրանց նախնին պիտ լինեմ: Չէ՞ որ Լինելություն եմ ես: Որպես Լինելություն, անսահման եմ ես: ՈՒրեմն ես հավերժից եկող իմ անցյալն ունեմ, ես իմ ապագան ունեմ, որ գնում է դեպ հավերժություն: ԵՎ իմ անցյալն ու ապագան նույնանում են իրար: Իմ նախնիքն են իմ անցյալը, նրանք են նաև իմ ապագան: ԵՎ ես իմ հավերժության մեջ իմ անցյալն ու ապագան կապում եմ իրար: Ես իմ անցյալից չեմ կարող զրկվել, հակառակ դեպքում ես կվերածվեմ անտոհմիկ որբի ու չեմ իմանա, ով կամ ինչ եմ ես, ուրկից եմ գալիս և ուր եմ գնում: Իմ անցյալով եմ հաստատում ես ինձ, ես ամբողջանում եմ իմ նախնիներով: ԵՎ ինչպե՞ս չհավատամ իմ նախնիներին, երբ ինքս երեկ նախնի եմ եղել ու վաղը նորից նախնի պիտ լինեմ:
   Փա՛ռք Նախնիներին,
   Փա՛ռք Հավատին:
   Հավատը՝ իմ մեջ հաստատված իրականն է: Իսկ իրականում, հետաքրքիր է՝ ոգին ծանրություն ունի՞: Չէ՞ որ աննյութ է նա: Այո, բայց մի՞թե կշիռը միայն նյութին է հատուկ: Նյութի կշիռը հաստատ է արդեն, իսկ աննյութի՞նը... Բայց եթե ոգին կշիռ չունենա, նախնիները իմ անհանգրվան կթափառեն տիեզերական անհունության մեջ ու երբեք, երբեք ինձ չեն մոտենա: Չէ՞ որ ոգին փոխակերպվում է միշտ մարդ-երևույթի: Իսկ փոխակերպվում է նա միայն իր Ազգի ու Տոհմի ներսում: ՈՒրեմն իմ նախնիք երբեք չեն պոկվում Ազգից ու Տոհմից. Իսկ Ազգն ու Տոհմը հողին են կառչած: ԵՎ թե իմ նախնիք ապագան են իմ, ապա ես պիտի նրանց արարեմ: ԵՎ արարելու եմ հենց հողի վրա: ՈՒրեմն իմ նախնիք հեռու չեն ինձնից, ինձ հետ են նրանք, ինձ հետ են քայլում, ինձ հետ են նստում, ինձ հետ են շնչում բուրմունքը հողի, ինձ հետ են գարնան արևը գրկում: Իսկ նրանց կշիռն է հողի հետ կապում, կշիռն է նրանց մեր շուրջը պահում: ՈՒրեմն իրոք աննյութ ոգին ծանրություն ունի: Բայց գուցե ոգին և զորությո՞ւն ունի: ԵՎ գուցե իմ նախնիք իրենց զորությա՞մբ են ազդում իմ վրա: ԵՎ գուցե նրանց զորությունն իրո՞ք զգում եմ ես իմ զգացողությամբ:
   Փա՛ռք Նախնիներին,
   Փա՛ռք Զգացողությանը:
   Ինչո՞ւ ենք մենք մեր նախնիներին տեսնում երազում, քնած ժամանակ: ԵՎ նախնիները մեր՝ լուսե կերպարով, աննյութ ծանրությամբ հողին պինդ կանգնած, մեզ են հայտնվում, խոսում են մեզ հետ, ժպտում կամ թախծում, իրենց զորությամբ զորացնում են մեզ: Ի՞նչ խորհուրդ է դա՝ երա՞զ է, արդյոք, թե՞ պարզ իսկություն:
   Գուցե իսկապե՞ս մեզ հետ են նրանք և օր ցերեկով, բայց մենք չենք տեսնում, չենք զգում նրանց: Գուցե մենք՝ մենք չե՞նք օրը ցերեկով և օտարածին մտքերից կքված, կրքերին տրված, մենք մեզ չե՞նք տեսնում, մեր հոգին, անգամ, չենք զգում մեր մեջ: Էլ ինչպե՞ս մենք զգանք մեր նախնիներին: Չէ՞ որ լոկ հոգին ոգուն կտեսնի: Միայն գիշերով, երբ միտքն է քնած, կրքերն են սառած, և կապանքներից ազատված հոգին արթուն է մնում, մենք՝ մենք ենք դառնում: Մենք տեսնում ենք մեզ, մեր հոգին ենք զգում և հենց մեր հոգով տեսնում ենք նրանց՝ մեր նախնիներին: ԵՎ զգում են իրար, փարվում են իրար հոգին ու ոգին՝ ողջը և մեռածը: ԵՎ մեր միասնությունն ենք հյուսում մենք մեր մեջ:
   Փա՛ռք Նախնիներին,
   Փա՛ռք Միասնությանը:
   Մեր նախնյաց ոգիք ողջերի նման ժպիտ են սիրում, ջերմություն և լույս: Սիրվել են սիրում ողջերի նման: ԵՎ բոլոր մեր ողջ հայրերի նման, ողջ որդվոց կողմից պաշտվել են սիրում: Սիրում են նաև գթալ ու հոգալ: ԵՎ մենք մեր աննյութ Հայրերի համար Տաճար ենք շինում Մայր Հողի վրա՝ Տուն Ոգիների: ԵՎ այդ Տաճարում մեր նախնյաց համար մենք խունկ ենք ծխում, նրանց հետ մեկտեղ սեր ենք վայելում, բարև ու քարոզ: ԵՎ այդ միասնությամբ մենք ենք զորանում: Գուցե մեր Նախնյաց Ոգիները Սուրբ ավելի մո՞տ են մեր Աստվածներին: Գուցե իսկապե՞ս Աստվածների հետ սեղան են նստում և Աստվածների օրհնանքը ստացած, մեզ են փոխանցում զորությունն իրենց: ԵՎ Աստվածներին ձոնված Տաճարում մեր նախնիները մեզ հետ և մեզ համար են դիմում մեր Աստվածներին: Գուցե մենք մեր նախնիների միջոցո՞վ ենք Աստվածներին զգում, և գուցե Աստվածներն էլ մեր նախնիների միջոցո՞վ են մեզ կյանքով սնում:
   Մենք ամեն դեպքում Տաճար ենք շինում ոչ՝ Աստվածների, այլ՝ նախնյաց համար: Աստվածները տիեզերական ընդգրկում ունեն, նրանք չեն ամփոփվի այդ չորս պատի մեջ ու երբեք մարդուն գերի չեն դառնա: ԵՎ այն Տաճարում, ուր նախնիք չկան, աղոթքը Աստծուն թատերախաղ է լոկ, և այդ Տաճարից դուրս է գալիս մարդ խղճով դատարկված ու հոգով տկար: Տաճար ենք շինում ոչ թե պարզապես փառաբանելու մեր Աստվածներին: Տաճար ենք շինում մեր նախնիների հետ հոգեձուլվելու, մեր Աստվածներին հասնելու համար և զորանալու ու զորանալու...
   Փա՛ռք Նախնիներին,
   Փա՛ռք Զորությանը:
   Իմ Մայր Հողի վրա ինձ հաղթելու համար, Չարին նախ փորձում է ինձ կտրել իմ նախնիներից: Նախնիներիս մեջ է զորությունը իմ: Մայր Հողը հենց նրանով է Հայրենիք ինձ համար, որ այնտեղ են բոլոր նախնիները իմ: ԵՎ Մայր Հողից դուրս իմ նախնիք չկան, իմ Մայր Հողից դուրս Հայրենիք չկա: Մայր Հողի վրա նախնիները իմ Վահագնի Զորությամբ են իմ հոգին սնում և Աստղիկի Սիրով իմ սերն են օծում: ՈՒ թե ես զգում եմ իմ նախնիներին, թե միաձուլված եմ հոգով ես նրանց, իմ ուժից բացի զգում եմ ես իմ մեջ ուժը պապերիս և իմ թոռների զորությունն եմ զգում: ԵՎ ես գերհզոր եմ իմ Մայր Հողի վրա: ԵՎ երբեք Չարին չի կարող լինել ինձանից հզոր իմ Հայրենիքում: ՈՒստի անբնական է ու անպատվաբեր, թե ես իմ Հողում օտարից պարտվեմ: Թող որ բազում լինի խուժանն օտարի: Բայց ինձ հետ են իմ Նախնիները Սուրբ, ինձ հետ են բազում չծնված մանկտիք, և ոգիացող զառամյալ մայրեր, և մարմնավորված ոգիք նորածին, Արայի Հայրական Օրհնանքն է ինձ հետ և Վահագնի Զորությունը՝ իմ երակներում:  ԵՎ այդ բոլորի դիմաց թշնամին մի մեծ ու հալչող ձնագունդ է լոկ: Իսկ ես անպարտելի եմ իմ Մայր Հողի վրա:
   Փա՛ռք Նախնիներին,
   Փա՛ռք Մայր Հողին: